VTT Teknik Araştırma Merkezi ve IQM Quantum Computers, Avrupa’nın ilk 50-kübit süperiletken kuantum bilgisayarını tamamlayarak kullanıma sundu. Dört yıl süren ortak geliştirme sürecinin ardından tamamlanan sistem, VTT QX kuantum hesaplama hizmeti aracılığıyla araştırmacıların ve şirketlerin kullanımına açıldı.
Finlandiya, kuantum bilişim alanındaki çalışmalarına 2020 yılında Finlandiya hükümeti tarafından sağlanan 20,7 milyon Euro bütçeyle başlamıştı. Yeni sistemin faaliyete geçmesiyle ülke, kuantum bilgisayar geliştiren ve bu alana yatırım yapan ülkeler arasındaki konumunu güçlendirdi.
Kuantum bilgisayarın şirketler ve akademik araştırmalar için erişime açılması, endüstrilerin kuantum bilişim teknolojisine dayalı uygulamalar geliştirmesini ve bu alandaki çalışmalarını hızlandırmasını sağlayacak. VTT Teknik Araştırma Merkezi Yürütme Kurulu Başkan Yardımcısı Erja Turunen, Finlandiya’nın bu alandaki küresel konumunu vurgulayarak, yeni kuantum bilgisayarla birlikte “malzeme modelleme ve simülasyon, optimizasyon problemleri ve yapay zeka alanında uygulamalar geliştirme” imkanı sunulduğunu belirtti.
Proje, Finlandiya’daki araştırmacıların ve şirketlerin erken aşamada yeni teknolojiye erişimini sağlamak amacıyla üç aşamalı olarak yürütüldü. 2021’de 5-kübitlik kuantum bilgisayar tamamlandı. 2022 baharında CSC’nin LUMI süper bilgisayarı üzerinden internete bağlanarak öncelikle Finlandiyalı araştırmacıların, daha sonra ise iş dünyasının kullanımına sunuldu. 2023 yılında 20-kübitlik sistem tamamlandı ve projenin üçüncü aşaması olan 50-kübitlik versiyon, mevcut sistemin genişletilmesiyle hayata geçirildi.
50-kübit kuantum bilgisayarı, klasik bilgisayarların artık çözemeyeceği hesaplamaları gerçekleştirebiliyor. Yeni çip teknolojisi sayesinde sistemdeki gürültü seviyeleri önemli ölçüde azaltılırken, hesaplamalarda kullanılan kübit sayısı artırıldı. IQM Quantum Computers Eş-CEO’su ve Kurucu Ortağı Dr. Jan Goetz, yeni sistemin büyük ölçekli kuantum bilişim hedeflerine ulaşma yolunda önemli bir adım olduğunu belirterek, “IQM Radiance 54-kübit kuantum bilgisayarı” için bir temel oluşturduğunu ifade etti.
VTT Teknik Araştırma Merkezi ve IQM Quantum Computers, proje sürecinde teknolojinin farklı bileşenlerini geliştirdi. VTT, süperiletken TWPA amplifikatörleri, kuantum işlemci çip entegrasyonu ve paketleme çözümleri üzerinde çalıştı. TWPA amplifikatörleri, kübit sinyallerinin okunmasında kullanılıyor ve şu anda Avrupa’daki kuantum teknolojisi endüstrisinde yüksek talep görüyor. VTT’nin yan kuruluşu Arctic Instruments, TWPA teknolojisini ticarileştiriyor.
VTT, kuantum teknolojileri alanında kullanılan imalat yöntemlerinde de önemli ilerlemeler kaydetti. Josephson bağlantı teknolojisi, süperiletken Through Silicon Vias (TSVs) ve süperiletken flip-chip entegrasyonu gibi yöntemlerle geliştirilen kübit üretim ve entegrasyon çözümleri artık ticari hizmet olarak sunuluyor. 50-kübit kuantum bilgisayarın geliştirilmesi sürecinde, VTT’nin SemiQon adlı yan kuruluşu da kuruldu ve yarı iletken kübitler üzerine çalışmalar yürütüyor.
Finlandiya’da kuantum teknolojileri ekosistemi hızla büyüyor. Son yıllarda birçok yeni girişim bu alanda faaliyet göstermeye başladı. InstituteQ bünyesinde yer alan BusinessQ topluluğu, Finlandiya’daki kuantum değer zincirindeki farklı aktörleri bir araya getiriyor. Şu anda toplulukta 25’ten fazla şirket bulunuyor ve bu şirketler arasında teknoloji geliştiricilerden nihai kullanıcılara kadar geniş bir yelpaze yer alıyor. Yeni kuantum bilgisayarı, bu ekosistemde faaliyet gösteren şirketlere ticari uygulamalar geliştirme, kuantum teknolojilerini kullanıma sunma ve yeni iş modelleri oluşturma fırsatı tanıyor.
