Üç Yılın Ardından: Rusya-Ukrayna Savaşının Ekonomik Bilançosu

Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırılarının üzerinden üç yıl geçti. Savaşın ekonomik sonuçları her iki ülke için de ağır oldu. Ancak, istatistikler Rusya ve Ukrayna’nın savaş sürecinde ekonomik olarak nasıl şekillendiğini ortaya koyuyor.

Savaşın ilk yılında Rusya’nın gayri safi yurt içi hasılası (GSYİH) %1,3 oranında küçülürken, yaptırımlara rağmen sonraki iki yılda toparlanarak %3,6 büyüme gösterdi. Ukrayna tarafında ise durum daha sert oldu. 2022 yazında GSYİH’de %36’lık bir düşüş yaşandı ve yıl sonunda bu oran %28,3 olarak kaydedildi. 2023 yılında ekonomi toparlanarak %5,3, 2024’te ise %3 büyüme gösterdi.

Buna karşın, enflasyon oranları halkın alım gücü üzerinde baskı yaratmaya devam ediyor. Rusya’da fiyatlar %9,5, Ukrayna’da ise %12 oranında arttı. Yaptırımların etkisiyle Rusya ekonomisi alternatif ticaret yollarına yönelirken, yasa dışı petrol satışları, nikel ve platin gibi maden ihracatları sayesinde gelir elde etmeye devam etti.

Ukrayna, savaşın etkilerine rağmen ekonomik altyapısını yeniden inşa etmeye odaklandı. 2023 yılında Kakhovka hidroelektrik santraline yönelik saldırı, büyük su baskınlarına yol açarak bölgesel ekonomiye en az 2 milyar dolarlık zarar verdi. Ancak enerji sektöründe hızlı bir toparlanma yaşandı. 2024 yılı başı itibarıyla elektrik ithalatı 123 GWh’den 183 GWh’ye, ihracat ise 5 GWh’den 85 GWh’ye yükseldi. Moldova, Macaristan ve Romanya başta olmak üzere Avrupa’nın enerji şebekesiyle entegrasyon arttı.

Ticaret yolları açısından, Karadeniz limanları açık kalırken, ihracatın önemli bir kısmı Tuna Nehri ve demiryolu üzerinden gerçekleşti. Tarım sektörü de toparlanmaya başladı. Önümüzdeki yıllarda Ukrayna’nın nadir metaller açısından stratejik bir kaynak olacağı belirtiliyor. Ülkenin yer altı kaynaklarının toplam değerinin yaklaşık 11 trilyon dolar olduğu tahmin ediliyor.

Vergi gelirlerinde de iyileşme yaşandı. 2023 yılı Aralık ayında bir önceki yıla kıyasla %50’lik bir artış kaydedildi. Özellikle şirketlerin ödediği vergiler yükseldi ve gelir vergisi gelirleri %60 oranında arttı. Ek olarak, tüketim vergileri %150 yükselerek bütçe gelirlerine önemli katkı sağladı. Ancak sosyal yardımlar ve kamu hizmetleri büyük ölçüde Uluslararası Para Fonu ve yabancı finans kuruluşlarının kredileriyle finanse edilmeye devam ediyor.

İşgücü piyasasında sıkıntılar devam ediyor. Kiev Ekonomi Stratejileri Merkezi’ne göre, savaş nedeniyle ülke dışına göç eden Ukraynalılar ve askeri seferberlik nedeniyle işgücü açığı büyüyor. Info Sapiens verilerine göre, 2024 Ocak ayında işsizlik oranı %16,8 olarak ölçüldü.

Sanayi üretimi ise hala savaş öncesi seviyelere ulaşamadı. Ukrayna’da çelik üretimi, savaş öncesinde aylık 1,5 milyon ton seviyesindeyken, 2023 yılı boyunca bu rakam ortalama 600 bin ton civarında kaldı. Bu nedenle, ülkenin yıllık milli gelirinin savaş öncesine kıyasla hala %20 daha düşük olduğu belirtiliyor. Roma’da düzenlenen bir ekonomik zirvede, savaş sonrası Ukrayna’nın yeniden inşası için en az 500 milyar dolarlık yatırıma ihtiyaç olduğu açıklandı.

Rusya’nın Ekonomik Dayanıklılığı ve Yaptırımların Geleceği

Capital Economics verilerine göre, Rusya‘nın savaş ekonomisi henüz çöküş belirtileri göstermiyor. Askeri harcamalar öncelikli olduğu için tüketim malları ve hizmet sektöründe daralma yaşansa da, devletin ekonomik mekanizması üretimi sürdürmeye yeterli görülüyor. Royal United Services Institute uzmanlarından Richard Connolly, Rusya’nın savaş kapasitesini sürdürmek için yeterli ekonomik kaynaklara sahip olduğunu belirtiyor.

Ancak, küresel yaptırımların gevşetilip gevşetilmeyeceği belirsizliğini koruyor. Donald Trump’ın Rusya ile olası müzakereleri, Ukrayna için finansal ve askeri desteğin azaltılması anlamına gelebilir. Öte yandan, Rusya’nın Avrupa’da dondurulmuş 300 milyar dolarlık varlıklarını kaybetmeyi göze alarak bir anlaşma sağlama ihtimali tartışılıyor.

Avrupa’daki liderler bu konuda net bir tavır almış değil. Macaristan Başbakanı Viktor Orban gibi liderler, yaptırımların kaldırılmasını destekleyebilecekken, diğer Avrupa ülkeleri Ukrayna’nın çıkarlarına uygun olmayan bir anlaşmayı kabul etmeyebilir.

Petrol Gelirleri ve Rusya’nın Geleceği

Rusya ekonomisi büyük ölçüde enerji ihracatına bağımlı. Çin ve Hindistan, yaptırımlara rağmen Rusya’nın ana petrol alıcıları olmaya devam etti ve Moskova yönetimi, enerji gelirleriyle savaş finansmanını sağladı. Ancak, Trump yönetiminin küresel petrol fiyatlarını kalıcı olarak düşürmeye yönelik hamleleri, Rusya’nın ekonomik dengesini bozabilir.

Faiz oranları açısından bakıldığında, Rusya’nın yüksek enflasyonu dizginlemek için faiz oranlarını %21 seviyesinde tutması gerekiyor. Ukrayna’da ise faiz oranları 2022’de %22 seviyesindeyken, 2024 itibarıyla %14,5’e geriledi.

Rusya’nın uzun vadeli ekonomik dengesi, Avrupa’nın enerji politikalarına bağlı. Avrupa ülkelerinin büyük bir kısmı Rus gazına bağımlılığını azaltırken, Moskova’nın enerji ihracatında Çin ve Hindistan’a bağımlı hale gelmesi uzun vadede sürdürülebilir bir model olarak görülmüyor.

Rusya-Ukrayna Savaşının 3. Yılında Ekonomik Kıyaslama: Kim Daha Ağır Bedel Ödedi?

Üç yılın ardından savaşın ekonomik sonuçları karmaşık bir tablo sunuyor. Rusya, yaptırımların etkisini sınırlayarak savaş ekonomisini sürdürebilirken, Ukrayna, batının desteğiyle toparlanma sürecine girdi. Ancak, savaşın ne kadar süreceği ve batının Ukrayna’ya desteğinin devam edip etmeyeceği, her iki ülkenin ekonomik geleceği açısından belirleyici olmaya devam edecek.