TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI), Türkiye’nin havacılık motorları alanındaki lider şirketi olarak, son on yılda büyük bir başarıya imza attı. Yaklaşık bir on yıllık süreçte, 12’si milli, biri yerli olmak üzere toplamda 13 havacılık motorunun geliştirilmesiyle, TEI Türk savunma sanayisinin uluslararası alandaki konumunu güçlendirdi.
Bu süreçte en dikkat çekici gelişme, Türkiye’nin ilk milli turbofan uçak motoru olan TF6000‘in başarıyla çalıştırılması oldu. İnsansız hava araçları KAAN ve KIZILELMA gibi önemli projeler için güç kaynağı olarak geliştirilen TF6000, Türk savunma sanayisinin yeni bir çağa adım attığını simgeliyor.
TEI, 1985 yılında F16 uçaklarının motorları olan F110‘ların montajı ile yolculuğuna başladı. Zaman içinde edindiği deneyim ve geliştirdiği teknolojiler sayesinde, motor ve parça üretimi, bakım-onarım, tasarım ve AR-GE gibi alanlarda Türkiye’nin önde gelen havacılık sanayi şirketlerinden biri haline geldi. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı‘nın koordinasyonu ve devletin sağladığı desteklerle, TEI‘nin misyonu ve vizyonu yenilendi. Bu sayede, birçok milli motor geliştirildi ve bazıları on binlerce saat başarılı uçuş süresine ulaştı.
Son on yıl içinde, TEI‘nin yürüttüğü çalışmalar sonucunda 12 milli ve 1 yerli motor geliştirildi. Bu motorlardan yedisi uçuş testlerini başarıyla geçerken, altısı seri üretime geçti. Şirketin bu dönemde geliştirdiği motorlar arasında TEI-TJ90, TEI-PG115, TEI-PD155, TEI-PD170, T700-TEI-701D, TEI-PG50, ve TEI-TS1400 gibi önemli projeler yer alıyor. Bu motorlar, Türkiye’nin havacılık ve savunma sanayisindeki dışa bağımlılığını azaltma yolunda önemli adımlar olarak görülüyor.
TEI, ayrıca GÖKBEY helikopteri için TEI-TS1400‘ü, Türkiye’nin ilk milli helikopter motoru olarak geliştirdi. Bu motor, 1660 beygire kadar güç üretme kapasitesine sahip ve üretiminde birçok yeni teknoloji kullanıldı. TEI, Türkiye’de ilk kez tek kristal türbin kanadı üretimini gerçekleştirdi ve nikel ile titanyum alaşımları için havacılık kalitesinde dövme teknolojisi geliştirdi.
ANKA ve AKSUNGUR gibi orta irtifa uzun havada kalışlı İHA’ların güç ihtiyacını karşılamak üzere geliştirilen TEI-PD170 motoru da dikkat çekiyor. TEI-PD170, 45 bin feet tavan irtifaya sahip ve 8000 saatlik kalibrasyon ve test faaliyetlerinin ardından seri üretime geçti. Bu motor, Bayraktar TB3 ile birlikte uçuş testlerinde başarı gösterdi.
Türkiye’nin ilk orta menzilli gemisavar füze motoru olan TEI-TJ300, yerli ve milli imkanlarla tasarlanarak üretildi ve kendi itki sınıfında 1300 newton itki üretebilen dünyadaki ilk turbojet motoru olma özelliğine sahip bulunuyor. Bu başarılar, TEI‘nin ve Türkiye’nin havacılık motorları alanındaki yeteneklerinin uluslararası arenada tanınmasına önemli katkılar sağlıyor.
Aşağıda, TF6000 motorunun özellikleri ve ilgili detaylar tablo halinde verilmiştir:
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Motor Tipi | Turbofan |
| Uygulama | Askeri Hava Araçları |
| Maksimum İtici Güç | Belirtilmemiş – Yüksek Performans |
| Ağırlık | Belirtilmemiş – Optimize Edilmiş |
| Uçuş İrtifası | Yüksek İrtifa Kapasitesi |
| Yakıt Türü | Jet Yakıtı |
| Geliştirme Süreci | 2014-2024 Arası Yoğun AR-GE Çalışmaları |
| Kullanım Alanları | İnsansız Hava Araçları (İHA), Muharip Hava Araçları (KAAN, KIZILELMA) |
TF6000, Türkiye’nin savunma ve havacılık sanayisindeki yüksek teknolojik yeteneklerini ve AR-GE kapasitesini gösteren önemli bir adımdır. Yüksek performansı, optimize edilmiş ağırlığı ve yüksek irtifa kapasitesi ile dikkat çeken bu motor, özellikle askeri uygulamalar için tasarlanmıştır. Jet yakıtı kullanabilen ve 2014-2024 arasında yoğun AR-GE çalışmaları sonucu geliştirilen TF6000, insansız hava araçları ve muharip hava araçları gibi kritik platformlarda kullanılmak üzere tasarlanmıştır.
TEI tarafından geliştirilen motorlar, Türkiye’nin savunma sanayisindeki bağımsızlığını artırırken, aynı zamanda uluslararası pazarda rekabet edebilirliğini de güçlendiriyor. TF6000 ve diğer milli motor projeleri, Türkiye’nin havacılık ve savunma sanayisinde yeni bir dönemin kapılarını aralıyor. Bu başarılar, Türkiye’nin gelecekte daha büyük projelere imza atacağının ve savunma sanayisinde daha da önemli bir aktör haline geleceğinin habercisi.
