Bluesky, merkezi olmayan bir sosyal medya platformu olarak, kullanıcılarına özgün bir kimlik yapısı sunuyor. Platforma kaydolan kullanıcıların varsayılan kullanıcı adları, ‘@kullanıcıadı.bsky.social’ formatında oluşturuluyor. Örneğin, ‘n24comtr’ kullanıcı adı, ‘n24comtr.bsky.social’ şeklinde görünüyor. Peki, Bluesky neden bu şekilde bir URL yapısı kullanıyor ve bu yaklaşımın arkasındaki sebepler neler?
Merkezi Olmayan Kimlik Doğrulama ve Alan Adı Kullanımı
Bluesky, AT Protokolü üzerine inşa edilmiş olup, kullanıcıların kendi kimliklerini yönetmelerine olanak tanıyan merkezi olmayan bir yapı hedefliyor. Bu protokol kapsamında, kullanıcı adları genellikle bir alan adı veya alt alan adı olarak yapılandırılıyor. Varsayılan olarak, Bluesky yeni kullanıcılara ‘@kullanıcıadı.bsky.social’ formatında bir kullanıcı adı atıyor. Bu yapı, kullanıcıların kendi özel alan adlarını kullanarak kimliklerini daha da kişiselleştirmelerine ve doğrulamalarına imkan tanıyor. Örneğin, bir kullanıcı kendi alan adını kullanarak ‘@kendiadresi.com’ şeklinde bir kullanıcı adına sahip olabilir. Bu, kullanıcıya daha fazla kontrol ve güvenilirlik sağlıyor.
Bluesky Kullanıcı Adlarının Alan Adlarıyla Özelleştirilmesi
Kendi alan adına sahip olmak isteyen kullanıcılar, DNS ayarlarında belirli bir TXT kaydı ekleyerek bu entegrasyonu gerçekleştirebilirler. Bu işlem, kullanıcıların kendi web sitelerini veya alan adlarını doğrudan kullanıcı adlarıyla ilişkilendirmelerine olanak tanır. Bu yöntem, özellikle markalar ve resmi kurumlar için kimlik doğrulama ve güvenilirlik açısından önemlidir. Bluesky, bu tür kullanıcı adı özelleştirmelerini teşvik ederek, kullanıcıların kendi kimliklerini daha etkin bir şekilde yönetmelerine yardımcı oluyor.
Merkeziyetsiz sosyal medya nedir?
Merkeziyetsiz sosyal medya, geleneksel sosyal medya platformlarının aksine, tek bir şirket ya da kurum tarafından kontrol edilmeyen, dağıtık bir yapıya sahip sosyal ağlardır. Bu platformlar, genellikle blokzincir ya da benzeri dağıtık teknolojiler kullanarak çalışır ve kullanıcıların içerik, veri ve kimlik üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmasını amaçlar.
Özellikleri:
Veri kontrolü kullanıcılardadır: Paylaşılan içerikler, kullanıcı kimlikleri ya da bağlantılar tek bir merkezde toplanmaz. Böylece platform sahiplerinin içerikleri silmesi, hesapları kapatması ya da verileri satması gibi müdahaleler sınırlanır.
Sansüre karşı dirençlidir: Merkezi bir otorite bulunmadığı için içeriklerin keyfi olarak kaldırılması zordur. Ancak bu durum aynı zamanda içerik denetimini zorlaştırabilir.
Kullanıcı kimlikleri taşınabilir: Kullanıcılar aynı kimliği farklı uygulamalarda da kullanabilir. Örneğin, bir Bluesky hesabı farklı istemcilerle (uygulamalarla) da erişilebilir hale getirilebilir.
Açık protokollerle çalışır: Genellikle açık kaynak kodlu yazılımlar ve açık standartlar üzerine kuruludur. Bu da geliştiricilerin bağımsız uygulamalar geliştirmesine olanak tanır.
Örnekler:
Bluesky (AT Protocol tabanlı)
Mastodon (ActivityPub protokolü kullanır)
Lens Protocol (Web3 temelli bir sosyal grafik protokolü)
Merkeziyetsiz sosyal medya, internet kullanıcılarının platformlara değil, platformların kullanıcılara bağlı olduğu bir yapıyı hedefler. Bu nedenle dijital özgürlük, gizlilik ve kontrol gibi değerlere önem veren topluluklar tarafından desteklenir.
Merkezi Olmayan Yapının Avantajları
Bluesky’nin bu yaklaşımı, kullanıcıların platformlar arasında taşınabilir ve esnek kimliklere sahip olmalarını sağlıyor. Kendi alan adını kullanan bir kullanıcı, farklı uygulamalar ve hizmetler arasında aynı kimliği koruyabilir. Bu, kullanıcıların dijital varlıklarını ve kimliklerini merkezi olmayan bir yapıda güvence altına almalarına yardımcı olur. Ayrıca, bu yöntem kullanıcıların platformdan bağımsız olarak kendi kimliklerini yönetmelerine olanak tanır.
Bluesky’nin ‘@kullanıcıadı.bsky.social’ formatını kullanmasının temel nedeni, merkezi olmayan bir kimlik doğrulama sistemi oluşturmak ve kullanıcılara kendi kimliklerini yönetme esnekliği sağlamaktır. Kullanıcılar, isterlerse kendi alan adlarını kullanarak bu yapıyı daha da özelleştirebilir ve dijital kimliklerini daha güvenilir hale getirebilirler.
Bluesky’ın rakipleri X (Twitter), Facebook, ve Instagram ile karşılaştırması
| Özellik / Platform | Bluesky | X (Twitter) | ||
|---|---|---|---|---|
| Merkeziyet Yapısı | Merkezi olmayan (AT protokolü ile) | Merkezi | Merkezi | Merkezi |
| Kullanıcı Adı Sistemi | Alan adı tabanlı (@kullanici.bsky.social) | Klasik kullanıcı adı (ör. @n24comtr) | İsim tabanlı profil (örn. facebook.com/adsoyad) | Kullanıcı adı veya ad tabanlı profil |
| Kişisel Alan Adı Kullanımı | Evet – Alan adıyla kimlik doğrulama yapılabilir | Hayır | Hayır | Hayır |
| Veri Kontrolü | Kullanıcılar daha fazla kontrol sahibi | Platform sahiplerinde | Platform sahiplerinde | Platform sahiplerinde |
| Reklamlar | Yok (şimdilik) | Var | Var | Var |
| İçerik Akışı | Zaman akışı merkezi değil, algoritma yok | Algoritma tabanlı + zaman akışı | Algoritma yoğun | Görsel odaklı, algoritma bazlı |
| Topluluk Kuralları | Topluluklar kendi kurallarını koyabilir | Merkezi kurallar | Merkezi kurallar | Merkezi kurallar |
| Görsel İçerik Desteği | Sınırlı görsel odak | Görsel ve metin dengeli | Görsel + metin | Görsel ağırlıklı |
| Mesajlaşma Özelliği | Var | Var | Var | Var |
| Kimlik Taşınabilirliği | Evet, farklı uygulamalara taşınabilir | Hayır | Hayır | Hayır |
| Yaygınlık / Kullanıcı Sayısı | Düşük – Hâlâ davetiye ile büyüyor | Çok yüksek | Çok yüksek | Çok yüksek |
| Marka Hesapları İçin Uygunluk | Sınırlı ama özelleştirilebilir | Uygun | Uygun | Uygun |
| Mobil Uygulama Desteği | Var | Var | Var | Var |
| Gelir Modeli | Şu an net değil – abonelik odaklı olabilir | Reklam + abonelik | Reklam + oyun/market gelirleri | Reklam + mağaza özelliği |
Genel Değerlendirme:
Bluesky, merkeziyetsizlik, veri kontrolü ve alan adıyla kişisel kimlik doğrulama gibi konularda öne çıkıyor.
Ancak hala erken aşamada ve yaygın kullanıcı tabanı, mesajlaşma, video içerik gibi yönlerden büyük rakiplerinin gerisinde.
X, hızlı haber ve kamu tartışmaları için güçlü; Facebook, geniş içerik ve grup yapısı ile farklı yaş gruplarına hitap ediyor; Instagram ise görsel hikaye anlatımına odaklanmış durumda.
